Als omgevingsmanager krijg je vaak te maken met weerstand bij nieuwe plannen. Dit komt deels doordat mensen onbewust beïnvloed worden door cognitieve biases, denkfouten die hun percepties kleuren. Sociale media en gepersonaliseerde en gepolariseerde nieuwsbronnen versterken deze biases, waardoor bewoners standvastiger worden in hun opvattingen en het lastiger wordt om hen te overtuigen.
Door inzicht te krijgen in deze psychologische mechanismen kun je effectiever inspelen op de zorgen van bewoners. Hier volgen 9 veel voorkomende denkfouten en praktische tips om ze te overwinnen.
1. Cognitieve dissonantie
Wat is het?
Mensen voelen zich ongemakkelijk wanneer nieuwe informatie niet overeenkomt met hun bestaande overtuigingen of gedragingen. Om dit ongemak, ook wel cognitieve dissonantie genoemd, te verminderen, reageren ze vaak door de nieuwe informatie te negeren of te ontkennen.
Hoe zie je dit in de praktijk?
Stel dat een wijk van het gas af moet en bewoners hun oude, vertrouwde verwarming moeten inruilen voor iets nieuws zoals een warmtepomp. Dit botst met hun overtuiging dat hun huidige systeem prima werkt.
Tips voor omgevingsmanagers
Om cognitieve dissonantie te verminderen, kun je bewoners actief betrekken door hen te laten experimenteren met nieuwe technologieën. Een tijdelijke proefinstallatie van bijvoorbeeld een warmtepomp in een modelwoning kan mensen helpen de voordelen te ervaren voordat ze een definitieve beslissing nemen.
2. Confirmation bias
Wat is het?
Mensen zoeken bewust en onbewust naar informatie die hun bestaande overtuigingen bevestigt en negeren alles wat daar tegenin gaat.
Hoe zie je dit in de praktijk?
Bij een herinrichting van een straat om meer ruimte voor fietsers te maken, zullen bewoners die tegen deze plannen zijn, vooral negatieve aspecten uit de media of van eerdere projecten benadrukken.
Tips voor omgevingsmanagers
De confirmation bias kan effectief worden aangepakt door bewoners bewust uit te nodigen om verschillende perspectieven te verkennen. Een methode hiervoor is het organiseren van interactieve bijeenkomsten waarin voor- en tegenargumenten op gestructureerde wijze worden besproken, zoals de “Six Thinking Hats”-methode van Edward de Bono.
3. Endowment effect
Wat is het?
Mensen hechten meer waarde aan wat ze al hebben, simpelweg omdat het van hen is.
Hoe zie je dit in de praktijk?
Wanneer bewoners horen dat er nieuwbouw komt die hun uitzicht gaat belemmeren, kunnen ze fel reageren, zelfs als de nieuwbouw voordelen voor de wijk brengt, zoals nieuwe faciliteiten of meer groen.
Tips voor omgevingsmanagers
Het Endowment effect kan worden verminderd door bewoners het gevoel te geven dat ze mede-eigenaar zijn van de veranderingen. Dit kan door hen te laten participeren in het ontwerp van nieuwe ontwikkelingen, zoals het kiezen van groenvoorzieningen of speeltuinen in hun wijk.
4. Anchoring effect
Wat is het?
De eerste informatie die mensen krijgen, heeft vaak de grootste invloed op hun verdere beslissingen.
Hoe zie je dit in de praktijk?
Als een eerdere herinrichting in een nabijgelegen straat voor veel overlast zorgde door slechte communicatie, zullen bewoners denken dat het nieuwe project (bijvoorbeeld de aanleg van een fietspad) weer dezelfde problemen met zich meebrengt.
Tips voor omgevingsmanagers
Het anchoring effect kan worden aangepakt door informatie gefaseerd en zorgvuldig te presenteren. Begin bijvoorbeeld met positieve punten en voordelen, en vermijd dat de eerste boodschap draait om negatieve aspecten zoals hinder. Daarnaast kun je visuele hulpmiddelen inzetten, zoals simulaties, om de lange-termijn voordelen beter te tonen.
5. Halo effect
Wat is het?
Mensen vormen een algeheel oordeel over een project op basis van één indruk, positief of negatief.
Hoe zie je dit in de praktijk?
Als een aannemer tijdens een inloopavond een kille of afstandelijke houding aanneemt, kunnen bewoners dit direct projecteren op het hele project, ook al zitten er veel goede kanten aan.
Tips voor omgevingsmanagers
Een positief eerste contactmoment kan het halo-effect verzachten. Zorg dat alle medewerkers die contact hebben met bewoners goed getraind zijn in communicatievaardigheden en het creëren van een warme en open sfeer. Dit kan door vooraf rollenspellen te doen waarin moeilijke vragen van bewoners worden geoefend.
6. Primacy effect
Wat is het?
Mensen onthouden vooral de eerste informatie die ze ontvangen. Nieuwe informatie komt niet meer binnen, omdat ze mentaal blijven hangen bij het eerste wat ze hebben gehoord.
Hoe zie je dit in de praktijk?
Als bewoners bij de eerste kennismaking met een project te horen krijgen dat ze maandenlang niet voor de deur kunnen parkeren vanwege een wegafsluiting, blijft dit als grootste nadeel hangen, zelfs al heeft het project veel voordelen.
Tips voor omgevingsmanagers
Vermijd het primacy effect door eerst positieve aspecten van het project te benadrukken en negatieve gevolgen pas daarna te bespreken. Een gestructureerde communicatiestrategie waarbij je bewust begint met voordelen zoals verkeersveiligheid of meer groen kan de impact van latere negatieve informatie verkleinen.
7. Availability bias
Wat is het?
Mensen nemen beslissingen op basis van de informatie die het meest beschikbaar is, ook al is dit niet altijd representatief voor de werkelijkheid.
Hoe zie je dit in de praktijk?
Bij de aanleg van een fietspad door de wijk kunnen bewoners zich vooral zorgen maken over de overlast tijdens de bouw, terwijl ze de voordelen voor de verkeersveiligheid en leefbaarheid op lange termijn niet meenemen in hun afweging.
Tips voor omgevingsmanagers
Om de availability bias te verminderen, kun je visuele middelen zoals toekomst-simulaties, virtuele tours, of augmented reality gebruiken. Deze tools helpen bewoners om een completer beeld te vormen van de uiteindelijke situatie, waardoor ze hun focus van de tijdelijke overlast kunnen verplaatsen naar de lange-termijn voordelen.
8. Bandwagon effect
Wat is het?
Mensen zijn geneigd om de mening of het gedrag van de meerderheid te volgen, vooral als die meerderheid enthousiast is over een bepaalde beslissing of trend.
Hoe zie je dit in de praktijk?
Als een paar bewoners al enthousiast zijn over een project, zullen anderen sneller geneigd zijn om hun bezwaren te laten vallen en het project te omarmen.
Tips voor omgevingsmanagers
Gebruik sociale bewijskracht door bewoners die al enthousiast zijn over het project een platform te geven. Organiseer bijeenkomsten waarin zij hun positieve ervaringen kunnen delen met sceptische buren, of laat hen testimonials delen via sociale media of in de nieuwsbrief.
9. Negativity bias
Wat is het?
Mensen hebben de neiging om negatieve informatie zwaarder te laten wegen dan positieve informatie.
Hoe zie je dit in de praktijk?
Als er bij een bouwproject sprake is van enige tijdelijke hinder, zullen bewoners deze negatieve ervaringen vaak overdrijven en de voordelen uit het oog verliezen.
Tips voor omgevingsmanagers
Negativiteit kan worden omgedraaid door bewust ruimte te geven aan zorgen en deze te weerleggen met feiten en empathie. Je kunt dit doen door een aparte sessie te organiseren die alleen is gericht op het adresseren van de bezwaren, zonder dat deze de positieve aspecten van de rest van de communicatie overschaduwt.
Conclusie
Door deze psychologische barrières te herkennen, kun je als omgevingsmanager beter inspelen op de zorgen van bewoners en stakeholders. Hierdoor verloopt de communicatie soepeler, wordt er minder weerstand ervaren en ontstaat er meer draagvlak voor jouw projecten.