Henriëtte Edens is al jarenlang in verschillende rollen betrokken bij bouw- en infraprojecten in de gemeente Rotterdam. Op dit moment is ze bij dezelfde gemeente projectmanager bij Stadsbeheer. In de 25 jaar waarin ze voor de gemeente werkte, zag ze grote ontwikkelingen op het gebied van omgevingsmanagement / omgevingscommunicatie. Ze zag (tot haar genoegen) de rol van de omgeving steeds belangrijker worden. Nu pleit ze voor nóg beter omgevingsmanagement. We spraken met haar om meer te weten te komen over de geschiedenis van omgevingscommunicatie en haar te vragen hoe ze de toekomst voor zich ziet.
Het begon bij Gemeentewerken
Henriëtte Edens begon 25 jaar geleden bij gemeente Rotterdam op de afdeling Projectmanagement van Gemeentewerken. Na enkele jaren startte ze eind jaren negentig van de twintigste eeuw in het team Projectcommunicatie. Ze is bij veel verschillende projecten betrokken geweest waaronder Rotterdam Centraal, RandstadRail, de renovatie en restauratie van de Maastunnel en nog veel meer grote en kleine projecten binnen de gemeente.
Terwijl de meeste projectleiders een (civiel)technische achtergrond hebben, is Edens het vak ingerold met een diploma om in het onderwijs te werken. Uiteraard heeft ze zich met studies en in de praktijk haar huidige vak eigen gemaakt.
Haar voorliefde om te werken met en vóór mensen heeft ze echter nooit losgelaten. In haar rol als projectmanager staat voor haar altijd het belang van de mensen in de omgeving voorop. Een persoonlijke aanpak is voor haar vanzelfsprekend, hoe groot het project ook is. En dat geldt zowel voor de interne als de externe projectomgeving.
Hoe het vak veranderde
Edens vertelt over hoe het er in de vorige eeuw aan toeging: ‘De gemeente informeerde vooral over projecten. De omgeving had nauwelijks inbreng op de plannen, ze hadden simpelweg te slikken wat wij hadden bedacht.’ Edens merkte in de loop van de jaren hoe een andere aanpak voor veel meer positiviteit rondom een project zorgde. ‘Er waren al informatieavonden. Dan moet je je voorstellen dat de gemeente samen met de aannemer de plannen aan een groep toehoorders presenteren.’
Dat beeld is echt veranderd. Om maar eens een voorbeeld te noemen: ‘Als vervangend vervoer voor het sluiten van de fiets- en voetgangerstunnel in de Maastunnel kwam er ter vervanging een veerpont.De omgeving van de aanlegplaatsen moest hiervoor heringericht worden.
Directe omwonenden maakten zich zorgen over het extra verkeer en vreesden voor de rust in hun straat. Ik vond het dan ook begrijpelijk dat er weerstand zou zijn. In mijn ogen hebben deze mensen het volste recht om gehoord en serieus genomen te worden.’
De inloopavond
We organiseerden een inloopavond. Net als anders werden de omwonenden uitgenodigd voor een informatieavond. Maar deze keer liep het niet zoals de bezoekers gewend waren.
‘Ik ging bij de ingang staan om de bewoners te ontvangen en welkom te heten. Vervolgens vroeg ik waar ze vragen over hadden en begeleidde ze naar het tafeltje met een collega die meer wist van het betreffende onderwerp. De bezoekers kregen een kop koffie en konden in gesprek gaan met de mensen die de plannen hadden gemaakt of ze zouden gaan uitvoeren. Dit zorgt voor een compleet andere dynamiek dan wanneer mensen met een boos gezicht achterin de zaal plaatsnemen om de plannen aan te horen en kritiek te uiten wanneer ze daar een kans toe zien.
Door met de mensen in gesprek te gaan voelden ze zich serieus genomen en dachten ze mee, sommigen werden zelfs enthousiast over de plannen terwijl ze met een gezicht op onweer waren binnengekomen.
Edens kan zich nog goed herinneren dat er een boze buurtbewoonster binnenkwam. Ze was het niet eens met de plannen en maakte zich zorgen over het toenemende verkeer in de straat waar ze met zoveel plezier woonde.
‘Ik gaf haar een kop koffie en stelde haar voor aan mijn collega’s die haar meer konden vertellen over het verkeersplan. Mijn collega’s legde het plan uit en vroegen haar of ze nog iets over het hoofd hadden gezien. Tijdens het gesprek zag je haar gemoedstoestand veranderen. Uiteindelijk kwam ze enthousiast uit het gesprek. Ze bleek een cateringsbedrijf te hebben en stelde voor dat ze voor eten en drinken zou zorgen bij de opening van de veerpont, zodat het een feestje zou gaan worden. Dat is toch fantastisch?’
Verder gaan dan participatie
In de 25 jaar dat Edens voor gemeente Rotterdam werkt, zag ze omgevingscommunicatie ontwikkelen van informeren naar participeren. Waar voorheen de plannen als onomkeerbaar feit aan de omgeving werden gepresenteerd, mag de omgeving tegenwoordig steeds vaker bijdragen aan de plannen van de gemeente. Edens is groot voorstander van deze ontwikkeling en pleit ervoor dat omgevingsmanagement zelfs verder zou moeten gaan dan participatie.
Edens gebruikt tijdens ons gesprek geen nekhaarbegrippen zoals ‘community engagement’. Toch is haar visie op omgevingsmanagement het best met deze term te beschrijven. ‘Uiteindelijk moet er een knop om bij de omwonenden, ze moeten in een bepaalde positieve modus komen. Maar niet alleen bij omwonenden, óók bij de medewerkers binnen je eigen organisatie. Weet waar je het voor doet!’. Om dat voor elkaar te krijgen doet ze er alles aan om een positieve sfeer rondom projecten te creëren. ‘De nadruk komt dan niet te liggen op de hinder en overlast van de projecten, maar op de initiatieven vanuit de omgeving’. Als voorbeeld noemt ze Valentijnsdag 2019. ‘Op dat moment zaten we middenin het onderhoud van de Maastunnel. Ik werd benaderd met het idee om de fiets- en voetgangerstunnel van de Maastunnel rond Valentijnsdag aan te kleden als tunnel of love.’
Ze werd enthousiast van het plan en heeft haar collega’s overtuigd om het door te kunnen laten gaan. Het werd een groot succes. Zo’n 35 duizend fluorescerende hartvormige stickers zorgde in combinatie met blacklight voor een waar spektakel. Er kwamen uiteindelijk meer dan 80.000 bezoekers op af.
Visie breed delen
Edens ziet dat haar manier van werken een positief effect heeft op de omgeving van projecten. Ze wil het verder uitbouwen. Daarom werkt ze aan een platform waarmee ze iets in gang kan zetten. Ze wil samen met andere gemeenten kennis en ervaringen delen om gezamenlijk omgevingsmanagement naar een hoger niveau te tillen. Het doel? Niet alleen bewoners van Rotterdam, maar heel Nederland wordt serieus genomen als er een project in zijn/haar leefomgeving start. Niet alleen informeren, verder gaan dan participeren met als doel om te enthousiasmeren.
Wij zijn voor! Bij de BouwApp worden we blij van project en omgevingsmanagers met deze visie en aanpak rond omgevingsmanagement. In deze case vertelt omgevingsmanager Rieke van Wijngaarden hoe ze de BouwApp gebruikt om community engagement in de praktijk te brengen.